Арбынская сельская библиотека

«Табаарыс киир, кинигитэ аах, билиигин хаҥат!» диэн эйэҕэстик ынырар плакаттаах хоско киирэбит. Хос иһэ төһө да дьоҕућун иһин бары-барыта орун-оннугар, ис киирбэхтик, бэрээдэктээхтик хомуллубут. Элбэх кинигэлэр, альбомнар, кинигэ быыстапкалара,  фотомонтажтар бааллар.

Бу-биьиги оройуоммут ыраах хоту уһугар үлэлиир Арбын сельскэй библиотеката. Манна 1956 аналлаах орто үөрэхтээх специалист М.И. Болтунова уонтан тахса сыл ааста. Бэйэтин идэтин үчүгэйдик билэр специалист кэлиэҕиттэн библиотека үлэтэ, лаппа тупсубутун туһунан олохтоохтор астынан кэпсииллэр.

• Ыалы барытын библиотека баарыгар болҕомтобутун уурабыт. —  Сэһэргиир Матрена Иннокентьевна. — Итиниэхэ бөһүөлэк картатын оҥорон ыйааһын улахан көмөлөөх буолла. Ол картаҕа библиотекаҕа сылдьар ыалы бэлиэтээн иһэбит. 

Библиотека 6000 экземпляр кинигэ фоннаах. 115 ааҕааччылаах, ол иһигэр колхозтаах ыаллар, бука барылара олохтоох библиотека ааҕааччылара ыанньыксыттар Матрена Дьяконова, Августа Исакова ааспыт сылга 15-30 кинигэни уларсан ааҕан, билиилэрин үрдэтиигэ көмөлөһүннэрдилэр. 

Библиотека сэбиэдиссэйэ Болтунова билигин кыайан аахпат олохтоохтору түмэн активистар, үөрэнээччилэр көмөлөрүнэн үчүгэй кинигэлэри аахтарыыны, пропагандалааһыны тэрийэргэ былааннанар. Оччоҕо бөһүөлэк бары олохтоохторо библиотеканан хабыллыахтара. 

Ааспыт сылга оҕо иитиитин туһунан, оройуон биллиилээх ньирэй иитээччитэ И.Г. Николаев улэтин опытын кэпсиир уонна да атын кинигэлэргэ, брошюраларга ааҕааччылар конференцияларын тэрийбит. Советскай былаас иһин сырдык олохторун биэрбиттэр кэриэстэрин үйэтитиигэ анаан «Кинилэр ааттарын чиэстээҥ уонна кириэстээҥ» диэн кэрэхсэнэр тематическай биэчэр атаарыллыбыт. Суруйааччы Анастасия Сыромятникова «Олох сибэккилэрэ» диэн кинигэтигэр, Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии кыттыылаахтара коммунизмы тутууга үлэлэрин, үлэ албан аат, чиэс. Геройство буоларын кэпсиир хас да кинигэлэргэ ырытыылар ааҕааччылар болҕомторун тардыбытар. 

Ленинскай комсомолга, бастыҥ опыты пропагандалааһҥҥа, учааска чулуу  дьоннорун көрдөрөр аналлаах муннуктар бааллар 

Биэс орденнах ленинскэй комсомол муннугар: 

«Мин дьолум, олоҕум сулуһа Комсомол эн буоллуҥ мэлдьитиҥ» — диэн сытыы тылларынан суруллубут плакат сырдатааччылара кэрэхсэтэр. Манна эдэр, хорсун 

производственниктар, «Прометей» курућуок истээччилэрэ көрдөрүллэллэр. Советскай былаас 50 сылын туолуутугар, библиотекаҕа араас өрүттээх үлэлэри саҕалаан эрэр. Арбын нэһилиэгин уруккутун уонна билиҥҥитин, нэһилиэк дьоннорун Совет былааһын туругурдар иһин охсуһууларын. Үлэлэрин көрдөрөр фотоальбомнар оноһуллаллар

Саха сирин бастакы коммунистара диэн стендэҕэ М.К. Аммосов, П.А. Ойуунускай, Уот Субуруускай, С.Ф. Гоголев, А.Ф. Попов фотокарточкалара сыһыарыллыбыт уонна кинилэр олохторун, революционнай үлэлэрин кылгастык суруллубут. Начальнай оскуола үһүс, төрдүс кылаастарын үөрэнээччилэригэр анаан Аркадий Гайдар, Николай Островскай, Розахон Назырова тустарынан бэсиэдэ бэлэмнэнэр.

Библиотека бэйэйн үлэтин оройуон, колхоз. Учааска кытта сибэстиир Колхоз, учааска биэс сыллаах уонна быйылгы үлэлэрин былаанын көрдөрөр Матрена Иннокентьевнаны активнай общественник, дьоҕурдаах тэрийээччи быһыытынан колхозтаахтар ытыктыыллар. Кини тордус сылын фермаҕа политическай тэрийээччинэн ананан үлэлиир. 

Сайынын икки хотону хабан тэрийэр, маассабай-политическай үлэни ыытар. ССКП XXIII съећин партия Киин Комитетын Пленумум уураахтарыгар, оҕону иитии боппуруостарыгар элбэх бэсиэдэни онордо. Ыанньыксыттар, бостууктар куоталаһыыларын тэрийэн түмүгүн оҥорон, кэмигэр дьүүллэтэр, итэҕэстэри туоратыыга дьаһаллары ылларар, көрдөрөн агитацияны тэрийэр. 

Итини сэргэ Болтунова иккис сылын «Прометей» куруһуогу салайар. Манна быйыл учаасток уолаттарыттан барыта 10 ыччат үөнэнэр. Кини олохтоох табаарыстыы суукка секретардыыр. 

Культура дьоҕурдаах үлэһитэ Матрена Иннокентьевна Болтунова культура үлэһиттэрин республиканскай съезтарыгар биһиги оройуоммутутан делегатынан сырытта, элбэх сонуну иһиттэ. 

П.Бестинова.